L.W., Aangezicht reconstructie
Maligne Huidtumor
Maligne huidtumor
In vrijwel alle gevallen ontstaat huidkanker in de opperhuid. De twee vormen van huidkanker die ontstaan uit de cellen van de opperhuid zelf, het basaalcel- en het plaveiselcelcarcinoom, komen veruit het meeste voor. Samen vormen zij ongeveer 90% van de gevallen van huidkanker.
Vormen van huidkanker
Het melanoom, dat ontstaat uit de pigmentcellen in de opperhuid, komt bij circa 10% van de patiënten met huidkanker voor.
Er zijn nog enkele andere vormen van huidkanker. Deze komen echter zo sporadisch voor dat ze hier niet worden besproken.
Naast de hier genoemde vormen van huidkanker zijn er huidafwijkingen die geen kanker zijn, maar dat wel kunnen worden. Men noemt dit premaligne afwijkingen of voorstadia van kanker.
Huidkanker is de meest voorkomende soort kanker in Nederland. Naar schatting wordt deze ziekte jaarlijks bij meer dan 30.000 mensen in ons land vastgesteld. Het betreft hier evenveel mannen als vrouwen, behalve als het gaat om melanomen. Deze vorm van huidkanker komt iets vaker bij vrouwen voor.
Oorzaken
In veel gevallen ontstaat huidkanker door overmatige blootstelling aan ultraviolette straling. Deze straling komt van nature voor in zonlicht. Bij zonneapparaten zoals solaria, zonnebanken en hoogtezonnen wordt ultraviolette straling op kunstmatige manier toegepast.
Ultraviolette straling is nuttig doordat het de aan- maak van vitamine D in ons lichaam bevordert. Ook kan ultraviolette straling helpen bij een aantal huidaandoeningen zoals acne, psoriasis en sommige vormen van eczeem.
Maar ultraviolette straling kan ook schadelijk zijn voor de huid. Dit geldt zowel voor natuurlijke als kunstmatige ultraviolette straling.
Bescherming
Bij bijna iedereen wordt de huid dikker door blootstelling aan ultraviolette straling. Deze verdikking werkt als een automatisch beschermingsmechanisme. De ultraviolette straling kan hierdoor minder diep in de huid doordringen. Een andere vorm van bescherming treedt op door bruining van de huid. Dit geldt overigens niet voor iedereen in gelijke mate. Mensen met een van nature lichte huid zijn minder beschermd tegen ultraviolette straling.
Als zij veel in de zon komen en/of veel gebruik- maken van zonne-apparaten, zullen zij hiervan vaker schadelijke gevolgen ondervinden dan mensen met een van nature wat donkerder huid. Daarom wordt 'zonnen' voor mensen met een lichte huid afgeraden, evenals het gebruik van zonne-apparatuur. Mensen met een niet blanke huid zijn daarentegen goed beschermd. Huid- kanker komt bij hen zelden voor.
Voor mensen met een blanke huid geldt, dat ten gevolge van veel en langdurig blootstaan aan ultraviolette straling de cellen van de opperhuid ernstig beschadigd kunnen raken. Daardoor kan na vele jaren huidkanker ontstaan. Huidkanker is als het ware de uitkomst van een optelsom van al die beschadigingen vanaf de kinderjaren.
Vroeger kwam huidkanker vooral voor bij mensen die veel en langdurig buiten werkten, zoals boeren, tuinders en zeelieden. Ook bij mensen die lang in de tropen hebben gewoond, komt huidkanker veel voor.
Ontstaan
Bij het ontstaan van huidkanker legt men onder meer verband met:
- De totale hoeveelheid ultraviolette straling die iemand in de loop van zijn leven opdoet. De ultraviolette straling van de natuurlijke zon en van zonne-apparatuur moeten bij elkaar worden opgeteld.
- Een overmatige blootstelling aan ultraviolette straling tijdens de kinderjaren (tot ongeveer 15 jaar). Hoe hoger de UV-belasting in de jeugdjaren, hoe groter het risico op basaalcelkanker op latere leeftijd.
- Het aantal keren dat iemand verbrandt. Naarmate iemand vaker verbrandt, neemt de kans op huidkanker toe.
- Het aantal keren dat iemand een nog niet gewende (= niet verdikte) huid van het ene op het andere moment volop aan ultraviolette straling heeft blootgesteld.
- Het in de zon zijn met een natte huid.
- De wisselwerking tussen ultraviolette straling en cosmetica en bruiningsmiddelen die psoraleen (vaak bergamotolie) bevatten. Vanwege richtlijnen van de Europese Unie is de verkoop sinds 1 januari 1997 verboden.
Meer risico
De meest voorkomende vormen van huidkanker zijn niet erfelijk. Dat wil zeggen: als ziekte is huidkanker niet erfelijk. Wel wordt het risico op het krijgen van huidkanker beïnvloed door bepaalde lichamelijke kenmerken die worden geërfd. Het gaat dan met name om het huidtype dat door overerving wordt bepaald. Zo hebben mensen met een lichte huid meer kans om huidkanker te krijgen dan mensen met een donkere huid.
Bij sommige huidafwijkingen bestaat een verhoogde kans dat zij ontaarden in huidkanker. Een voorbeeld daarvan is een bont patroon van moedervlekken, de zogenoemde 'dysplastische naevi'.
Wanneer men op jonge leeftijd is bestraald voor een huidaandoening, bestaat een verhoogde kans op huidkanker op en rond de bestraalde plek.
Ook bij mensen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan, bijvoorbeeld een niertrans- plantatie, is een toegenomen kans op huidkanker vastgesteld. Dit komt door de medicijnen die zij vanwege de transplantatie (hebben) moeten gebruiken.
Evenals alle andere soorten kanker is huidkanker niet besmettelijk.
Wat is kanker?
Er zijn meer dan honderd soorten kanker die op verschillende plaatsen in het lichaam kunnen ontstaan. Elke soort is een andere ziekte. Een gemeenschappelijk kenmerk van al deze ziekten is een ongeremde celdeling.
Celdeling
Ons lichaam is opgebouwd uit miljarden cellen. De cellen vormen de bouwstenen van ons lichaam. Voortdurend worden nieuwe cellen gevormd. Dit is noodzakelijk om te kunnen groeien, maar ook om beschadigde en verouderde cellen te kunnen vervangen. De cellen ontstaan door middel van celdeling. Bij celdeling ontstaan uit e´e´n cel twee nieuwe cellen, die zich op hun beurt ook weer delen, enzovoort.
Geregelde celdeling
Celdeling gebeurt niet zomaar. De deling van cellen wordt goed geregeld en gecontroleerd. De informatie die hiervoor nodig is ligt vast in de genen. Genen zijn eenheden met informatie die wij van onze ouders hebben geërfd. Dit erfelijke materiaal, ook wel aangeduid als DNA, komt voor in bijna elke lichaamscel.
Ontregelde celdeling
Tijdens het leven worden onze lichaamscellen blootgesteld aan allerlei schadelijke invloeden. Doorgaans zullen 'reparatiegenen' ervoor zorgen dat de schade wordt hersteld.
Een cel kan in de loop der tijd echter onherstelbaar beschadigd raken. Op den duur kan dit lei- den tot een aantal veranderingen in de genen die de deling, groei en ontwikkeling van zo'n cel regelen. De celdeling raakt dan ontregeld. Er ontstaat een overmatige celdeling die tot een gezwel of tumor leidt.
Goed- en kwaadaardig
Er zijn goedaardige en kwaadaardige tumoren. Alleen bij kwaadaardige tumoren is er sprake van kanker.
- Goedaardige tumoren zijn meestal goed afgegrensd: ze groeien niet door andere weefsels heen en verspreiden zich niet door het lichaam. Een wrat is een voorbeeld van een goedaardige tumor.
- Bij kwaadaardige tumoren zijn de regelmechanismen dermate beschadigd, dat ons lichaam de celdeling niet meer onder controle krijgt. Een kwaadaardige tumor drukt niet alleen de omliggende weefsels opzij, maar kan ook daar- in binnen groeien en kan uitzaaien.
Uitzaaiingen
Bij een kwaadaardige tumor kunnen cellen losraken. De tumorcellen worden dan via het bloed en/of de lymfe door het lichaam verspreid. Op deze manier kunnen kankercellen elders in het lichaam terechtkomen en ook daar uitgroeien tot tumoren. Dit zijn uitzaaiingen (metastasen).
De huid
Onze huid heeft verschillende taken en bestaat uit 3 lagen.
- De huid beschermt ons lichaam, bijvoorbeeld tegen infecties en ultraviolette straling (UV).
- Via de huid kunnen we signalen uit de omgeving waarnemen: pijn-, tast- en warmteprikkels worden via de huidzenuwen naar de hersenen gevoerd. Daar worden deze prikkels omgezet in gevoel.
- Ten slotte is de huid van groot belang voor het regelen van de lichaamstemperatuur. De zweetklieren in de huid leveren hieraan een belangrijke bijdrage.
Opbouw van de huid
De huid van ons lichaam bestaat uit drie lagen. De bovenste laag heet de opperhuid, de middelste de lederhuid en de onderste het onderhuids bindweefsel.
De opperhuid bestaat grotendeels uit twee typen cellen:
basale cellen en plaveiselcellen.
Verder bevinden zich in de opperhuid onder meer pigmentcellen, de melanocyten.
De lederhuid bestaat uit bindweefsel, ook wel steunweefsel genoemd. Daarin bevinden zich onder meer: zweetklieren, haarwortels met talg- klieren, bloed- en lymfevaten, zintuigcellen en zenuwuiteinden.
Het onderhuids bindweefsel dient hoofdzakelijk als steunweefsel en bestaat voornamelijk uit vet- cellen.
De basale cellen vormen de onderkant van de opperhuid. Daar ontstaan nieuwe huidcellen. In de loop van ongeveer een maand schuiven deze nieuwe cellen naar boven en in die tijd veranderen zij van vorm. In het begin zijn zij rond of ovaal, daarna worden zij hoekiger en ten slotte worden zij ook platter. Men spreekt dan van plaveiselcellen. Uiteindelijk verhoornen de plaveiselcellen en sterven zij af. Dit dode, verhoornde materiaal (hoornlaag) wordt daarna afgestoten in de vorm van schilfertjes. De aanmaak van nieuwe cellen en de afstoting van dood materiaal houden elkaar in een voortdurend evenwicht.
De pigmentcellen of melanocyten bevinden zich eveneens in de onderste laag van de opperhuid. Onder invloed van ultraviolette straling uit bijvoorbeeld zonlicht of zonneapparatuur vormen melanocyten het bruine huidpigment. Bij een huid die bruint wordt dit pigment afgegeven aan de andere cellen in de opperhuid. Onze haren en nagels groeien vanuit uitstulpingen van de opperhuid die diep in de lederhuid zijn gelegen.
Plaveiselcelcarcinoom
In ongeveer 20% van de gevallen van huidkanker gaat het om een plaveiselcelcarcinoom. Dit type huidkanker komt vooral voor bij mensen van 60 jaar en ouder.
Ontwikkeling
Deze vorm van huidkanker groeit sneller dan het basaalcelcarcinoom. Als er niet behandeld wordt, zaait een plaveiselcelcarcinoom uiteindelijk wel uit. Dat gebeurt meestal via de lymfeklieren in de buurt van het carcinoom.
Het plaveiselcelcarcinoom is daardoor kwaadaardiger dan het basaalcelcarcinoom. Maar als het carcinoom vroegtijdig wordt behandeld, zijn de vooruitzichten eveneens erg gunstig.
Verschijnselen
Het plaveiselcelcarcinoom komt vooral voor op plaatsen die veel blootstaan aan zonlicht, zoals in het gelaat en op de rug van de hand. Soms ontaardt een premaligne afwijking van de huid in een plaveiselcelcarcinoom.
Het plaveiselcelcarcinoom komt vooral voor op plaatsen die veel blootstaan aan zonlicht, zoals in het gelaat en op de rug van de hand. Soms ontaardt een premaligne afwijking van de huid in een plaveiselcelcarcinoom.
De karakteristieke parelmoerglans en de verwijde bloedvaatjes van het basaalcelcarcinoom ontbreken. Vooral hierdoor kan men het verschil zien tussen het basaalcel- en het paveiselcelcarcinoom.
Basaalcelcarcinoom
In ongeveer 70% van de gevallen van huidkanker gaat het om een basaalcelcarcinoom. Dit type huidkanker komt vooral voor bij mensen van 45 jaar en ouder. Maar ook jongere mensen kunnen een basaalcelcarcinoom krijgen.
Inleiding
Het basaalcelcarcinoom groeit zeer langzaam. Er word in het algemeen wel gesteld dat het basaalcelcarcinoom in twee jaar twee keer zo groot word. Het kent verschillende wijze van groei. Oppervlakkig, bolvormig (ook wel nodulair genoemd) en sprieterig.
Het basaalcelcarcinoom zaait, uitzonderingen daargelaten, nooit uit. Het wordt daarom vaak 'lokaal kwaadaardig' genoemd en is de meest voorkomende en tegelijk minst kwaadaardige vorm van huidkanker.
Toch moet ook een basaalcelcarcinoom grondig worden behandeld. Als er niets aan wordt gedaan, kan het in de diepte doorgroeien en de weefsels onder de huid bereiken. De kans op genezing wordt dan kleiner, terwijl de behandeling veel moeilijker wordt.
Verschijnselen
Het basaalcelcarcinoom komt vooral voor in het gelaat. U ziet dan een glad, glazig knobbeltje dat heel langzaam groeit. Soms zijn daarin verwijde bloedvaatjes te zien. Op den duur ontstaat in het midden een zweertje en daaromheen een rand met een parelachtige glans. Dit zweertje is nogal eens wat nattig en heeft een korst die gemakkelijk open te halen is. Soms valt deze er ook af. Daarna vormt zich weer een nieuwe korst.
Wanneer een basaalcelcarcinoom zich op de romp heeft ontwikkeld, ziet de tumor er vaak uit als een 'eczeemplekje'. Wat men met het blote oog ziet is niet altijd maatgevend voor ware grootte van de tumor.
Melanoom
Deze vorm van huidkanker is betrekkelijk zeldzaam, maar komt de laatste jaren wel steedsmeer voor.
Ontwikkeling
Het melanoom kan op alle leeftijden voorkomen, maar meestal tussen de 30 en 60 jaar. Een melanoom ontstaat uit de pigmentcellen in de huid, de melanocyten. Meestal zat er op die plaats al een moedervlek. Maar soms ontstaat een melanoom uit pigmentcellen in een volstrekt 'gave' huid.
Een melanoom groeit betrekkelijk snel en kan zich bovendien in een vrij vroeg stadium uitzaaien. Meestal gebeurt dat naar de lymfeklieren in de buurt van de tumor. Soms via het bloed naar andere organen zoals de hersenen, de longen en de lever. Ook kunnen er uitzaaiingen elders in de huid ontstaan.
Verschijnselen
Het melanoom ontstaat bij vrouwen bij voorkeur op de romp en de benen, bij mannen vooral op de romp en het hoofd/halsgebied. Vaak zijn de eerste verschijnselen van een melanoom veranderingen in een moedervlek. Deze veranderingen kunnen zijn:
- Een asymmetrische (= ongelijkmatige) toename in grootte en/of dikte van de moedervlek.
- Kleurveranderingen: in het begin vaak heel donker, later allerlei kleuren door elkaar.
- Veranderingen van de omtrek van de moeder- vlek: de rand wordt op een of meer plekken onregelmatig.
- Jeuk.
- Verschijnselen die wat later kunnen optreden zijn bloeding en zweervorming met korstjes.
Premaligne afwijkingen van de huid
Er zijn verschillende afwijkingen die nog geen kanker zijn, maar dit wel kunnen worden. We noemen dat een 'premaligne' aandoening. Deze huidaandoening komt voornamelijk voor bij oudere mensen.
Ontwikkeling
Een premaligne aandoening kan ontaarden in een plaveiselcelcarcinoom. Dit gebeurt niet vaak. Toch is het goed met deze mogelijkheid rekening te houden. Ook bij deze huidafwijking is het daarom verstandig om naar uw huisarts te gaan.
Premaligne aandoeningen ontstaan meestal onder invloed van te veel ultraviolette straling.De voornaamste premaligne aandoening is de actinische keratose. Actinisch betekent: ont- staan door ultraviolette straling.
Verschijnselen
Een keratose is een hoornig gebiedje dat een beetje op een wrat of een eczeemplekje lijkt. De huid voelt wat rasperig aan. Soms ontstaat er een klein wondje, vooral bij krabben. Dit komt omdat de hoornlaag vrij vast zit en zich niet als een korstje laat afkrabben.
Pathologisch onderzoek
Er kan op verschillende manieren een stukje tumor worden afgenomen om dit onder de microscoop te kunnen onderzoeken.
Schaaf biopt
Onderzoek is belangrijk omdat dat bv het type en groeiwijze van de tumor duidelijk maakt. Het meest eenvoudig is het zgn schaaf biopt zoals hier onder schematisch weer gegeven.
Dit kan goed worden toegepast voor tumoren die enigszins verheven zijn. Ook goed aardige afwijkingen kunnen soms met nauwelijks litteken kans worden afgevlakt.
Ook kan met klein soort appel boortje, mn bij oppervlakkige afwijkingen, toch materiaal verkregen worden. Sommige tumoren kunnen beter in toto worden uitgesneden en dan onderzocht.
